 08-11-2010
| Jim van den Berg, trainer en coach bij WebTrainer, is afgestudeerd met als hoofdvak sportpsychologie. Hij heeft een stuk geschreven dat je helpt inzicht te krijgen om voor het komende seizoen de juiste doelen te stellen én ook te halen. |
|
Doelen
Iedereen stelt zichzelf regelmatig doelen. Sommigen hebben doelen in de liefde, anderen op het werk en weer anderen op het sportieve vlak. Vaak hebben we echter meerdere doelen en op meerdere vlakken tegelijk. Dikwijls passen we onze doelen aan, bijvoorbeeld wanneer het doel toch onbereikbaar blijkt of leggen we de lat hoger wanneer de buit al binnen is. Soms zijn de gestelde doelen dermate hoog gegrepen, dat we ze liever voor onszelf houden, maar meestal zijn het doelen die iedereen eigenlijk wel heeft. Gezond zijn en gezond blijven is zo’n doel. Ogenschijnlijk een niet bijzonder ingewikkeld doel, maar je moet dagelijks heel wat keuzes maken om dit te bereiken. Regelmatig blijken er dan ook conflicterende doelen te bestaan, zoals een rijk sociaal leven en gezond zijn. Hier kom je achter wanneer je voor de keuze wordt gesteld om een avondje door te zakken in de kroeg of de volgende dag toch die toertocht te rijden. Doelen en met name in de sport, zijn daarom vaak makkelijk gesteld, maar niet altijd even makkelijk uit te voeren.
Gelukkig is er wat te doen om het nastreven van doelen makkelijker te maken. De crux ligt hem namelijk in de manier van het stellen van doelen.
|
 |
| :: Figuur 1: Doelschema van een Marmotte-fietser (Vealey, 2005). |
| Door doelen op de juiste manier te stellen, wordt het bereiken ervan aanzienlijk eenvoudiger gemaakt. Een doel als ‘gezond blijven’ blinkt nou niet bepaald uit in duidelijkheid. Een rechtvaardige vraag die zich opwerpt is: wanneer ben je gezond? Een dergelijk doel is eigenlijk zo vaag dat het geen enkel houvast biedt in het maken van dagelijkse keuzes. En dat is nou precies juist wel de intentie van het stellen van doelen. De truc is doelen zo te formuleren dat het een leidraad vormt voor de keuzes die je maakt. Op deze manier zorg je ervoor dat de kans op het bereiken van je sportieve ambities aanzienlijk wordt vergroot. Dus door jezelf doelen te stellen in het wielrennen, kan je een flinke prestatieverbetering bewerkstelligen. |
|
Wetenschappelijke achtergrond
Op basis van wetenschappelijk onderzoek zijn er vier factoren waar je bij het stellen van doelen rekening mee moet houden, namelijk het soort doel, doelspecificiteit, positieve formulering en de nabijheid van het doel.
Allereerst is dus het soort doel van belang. Er wordt onderscheid gemaakt tussen uitkomst-, prestatie- en procesdoelen. Bij uitkomstdoelen ligt de focus simpelweg op het beter presteren dan de concurrentie. Het doel kan zijn een wedstrijd te winnen, maar kan ook liggen in het finishen bij de eerste dertig. Bij prestatiedoelen staat het eigen presteren centraal en draait het, om een voorbeeld te noemen, om het fietsen van een snellere tijd. Procesdoelen zijn doelen die zich focussen op één specifiek onderdeel, zoals het verbeteren van de conditie of strategie. Hoewel het in competitiesport altijd gaat om het verslaan van de concurrentie, blijken ook in deze setting prestatiedoelen het meest effectief. Zonder de afhankelijkheid van de concurrentie zijn prestatiedoelen namelijk veel beter te controleren en leidt deze zelfcontrole tot een groter doorzettingsvermogen. Procesdoelen kunnen hierbij nuttig zijn om ingewikkelde prestatiedoelen in kleinere onderdelen te verdelen. Van uitkomstdoelen kan echter wel een motiverende werking uitgaan. Daarom is het beste doel een combinatie van uitkomst-, proces- en prestatiedoelen met een duidelijke nadruk op de laatste.
|
| Een tweede factor die van belang is, is de doelspecificiteit. Door het doel zo precies mogelijk te formuleren, wordt er geen ruimte gelaten bij de vraag of het doel bereikt is of niet. De moeilijkheid van het doel houdt hiermee nauw verband. Van moeilijkere doelen gaat een grotere motiverende werking uit, omdat het nu eenmaal lastiger is om deze te bereiken. Onrealistisch moeilijke doelen leiden echter tot allerlei vormen van prestatieontwijkend gedrag. Het best is daarom een realistisch doel dat voldoende uitdaging biedt en dermate specifiek geformuleerd is dat het meetbaar is of het doel is bereikt. |
| Tevens moeten doelen positief geformuleerd zijn. Het stellen van doelen moet gaan om wat je wilt bereiken en niet om mogelijke problemen die je wilt voorkomen. Het is beter om te stellen dat je de Mont Ventoux binnen twee uur wil opfietsen, dan dat je er niet langer dan twee uur over wil doen. |
| Tenslotte moet er bij het stellen van doelen rekening gehouden worden met de nabijheid van het doel, zogenaamde korte en lange termijn doelen. Beide soorten doelen kennen voor- en nadelen en kunnen daarom het best gecombineerd kunnen. Korte termijn doelen kunnen vaker geëvalueerd en opnieuw gesteld worden en zijn dus flexibeler. Omdat lange termijn doelen verder weg in de toekomst liggen, kunnen lastigere doelen worden gesteld. Hierdoor wordt de motiverende werking van lange termijn doelen groter geacht dan van korte termijn doelen. Om van de voordelen van beiden gebruik te kunnen maken, kunnen het best korte termijn doelen fungeren als tussenstappen voor een lange termijn doel. |
Praktische invulling
Nu de theoretische basis van het stellen van doelen duidelijk is, is het zaak deze kennis in de praktijk toe te passen. Gelukkig zijn hierin een heel aantal sportpsychologen ons voorgegaan, waardoor we niet opnieuw het wiel hoeven uitvinden. Een wijdverspreid model in de sportwereld is het vier stappen model van Vealey (2005). Dit model (figuur 1) geeft niet alleen op een praktische manier invulling aan het stellen van doelen, maar dwingt de sporter ook na te denken over de vraag waarom de sporter sport. Deze ofschoon simpele vraag is echter niet één-twee-drie te beantwoorden, maar geeft wel een hele goede invulling aan de te stellen doelen. Vanwege deze opzet zullen we het model van Vealey (2005) nader bestuderen en tot slot zelf invulling geven. |
Zoals gezegd staat centraal in het vier stappen model van Vealey (2005), ook wel ‘goal mapping’ genoemd, de vraag waarom de sporter sport. Het gaat hierbij niet om het doel van sporten, maar meer om de beweegredenen van het bedrijven van sport. Het identificeren van deze reden is de eerste stap in het model en het eerste blokje in figuur 1. Het antwoord op de vraag waarom je sport is erg persoonlijk en is niet zomaar te geven. In wielrennen kan de reden voor de één het gevoel zijn wanneer hij met een soepele fietstred een berg op fietst, terwijl voor een ander afvallen de reden is. In dit voorbeeld wordt een groot verschil tussen beide wielrenners duidelijk, die zijn impact heeft op de motivatie. De één is namelijk gepassioneerd van wielrennen, terwijl de ander ook zou kunnen gaan hardlopen om af te vallen.
Wanneer het eenmaal voor jezelf duidelijk is waarom je sport, wordt het nu tijd om daadwerkelijk doelen te stellen. Volgens het model van Vealey (2005) is de tweede stap van het model het vaststellen van het grote doel, oftewel het ‘mijlpaal doel’. Deze mijlpaal kan zowel een prestatie- als een uitkomstdoel zijn, maar moet vooral een lange termijn doel zijn dat logischerwijs bereikt kan worden door het nastreven van de persoonlijke reden van het sporten. In figuur 1 is het mijlpaal doel het behalen van een Brevet d’Or in de Marmotte. Dit doel voldoet aan de vier factoren die eerder zijn vastgesteld op basis van wetenschappelijk onderzoek. |
 |
| :: Figuur 2: Strategieschema ter illustratie reeds ingevuld (Vealey, 2005). |
Om het mijlpaal doel te bereiken zullen bepaalde prestatiestandaards gehaald moeten worden. Om bijvoorbeeld een wedstrijd te winnen zal een wielrenner over een bepaald niveau van tactische en conditionele eigenschappen moeten beschikken, die het mogelijk maken een wedstrijd te winnen. De weg naar het mijlpaal doel kan daarom overzichtelijker worden gemaakt door prestatiedoelen te stellen. Deze prestatiedoelen zijn onderdelen die samen ervoor zorgen dat het grote doel binnen handbereik komt. Vervolgens zijn ook deze prestatiedoelen weer onder te verdelen in procesdoelen waardoor zich een ketting vormt van lange naar korte termijn doelen. Deze prestatiedoelen en procesdoelen worden weergegeven in het derde en vierde blok van figuur 1.
|
| De derde stap is het ontwikkelen van strategieën om de doelen te bereiken. Er moet bijvoorbeeld een trainingsschema worden gevolgd en op de voeding worden gelet. Deze strategieën zorgen ervoor dat de doelen dichterbij komen, maar kunnen niet altijd gevolgd worden. Soms is het niet mogelijk door een blessure om een trainingsschema te volgen. De doelen en strategieën moeten daarom flexibel zijn en gaandeweg kunnen worden aangepast. De strategieën kunnen het best iedere vier weken opnieuw worden opgesteld om de strategieën zo goed mogelijk te laten aansluiten op de gestelde doelen. Als voorbeeld is een strategieschema weergegeven in figuur 2. Dit strategieschema is opgesteld op basis van de doelen van figuur 1. |
Tenslotte is de vierde stap het in het oog houden van de reden van het sporten. De weg naar het doel moet net zoveel voldoening geven als het bereiken van het doel. Daarom moet de focus liggen op de korte termijn doelen en niet op het ver weg liggende mijlpaal doel. Probeer uit alle stappen richting het doel dus zoveel mogelijk plezier te putten, want uiteindelijk is dat de enige manier om het doel te bereiken.
|
|
La Marmotte
Het vier stappen model van Vealey (2005) is schematisch weergegeven in figuur 1 en 2. Als voorbeeld is het schema ingevuld voor een wielrenner die zichzelf tot doel heeft gesteld de Marmotte binnen achtenhalf uur te fietsen en zo het Brevet d’Or binnen te slepen. Dit ingevulde schema is slechts een voorbeeld. Er zijn legio aan mogelijkheden om prestatiedoelen te stellen voor hetzelfde mijlpaal doel. Eveneens is het mogelijk om meer prestatiedoelen te stellen of minder procesdoelen, afhankelijk van het uiteindelijke mijlpaal doel. Het gaat erom bij het opstellen van een doel- en strategieschema om, welke punten jij denkt te moeten verbeteren om het uiteindelijke mijlpaaldoel te bereiken.
|
| Met behulp van dit schema is het ook voor jou mogelijk op een simpele manier je doelen op papier te zetten. Verschillende sportpsychologen zoals Gould (2006) benadrukken het positieve effect dat het vastleggen van doel heeft. Dus ga stap voor stap te werk in het vaststellen van je doelen, stel een strategieschema op en zorg dat het leuk blijft. Het belangrijkst is immers het plezier tijdens het verwezenlijken van je doel, niet pas na afloop. |
| Website: meer Marmotte |
|
Geraadpleegde literatuur:
- Burton, D., Naylor, S., & Holliday, B. (2001). Goal setting in sport: Investigating the goal effectiveness paradox. In R. N. Singer, H. A. Hausenblas, & C. M. Janelle (Eds.), Handbook of sport psychology (2nd ed., pp. 497–528). New York: Wiley.
- Gould, D. (2006). Goal setting for peak performance. In J. M. Williams (Ed.), Applied sport psychology: Personal growth to peak performance (5th ed., pp. 240–259). Boston: McGraw-Hill.
- Vealey, R. S. (2005). Coaching for the inner edge. Morgantown, WV: Fitness Information Technology.
- Vealey, R.S. (2007). Mental skills. In G. Tenenbaum & R.C. Eklund (Eds.), Handbook of sport psychology (3th ed., pp. 287-309). New York: Wiley.
|
 Labels:
Race, Cyclo, Toer, Nieuws
 Permanente link naar: Trainen met een doel
|
WebTrainer verzorgt persoonlijke coaching.
Neemt u een WebTrainer Coach abonnement dan krijgt u een vaste persoonlijke coach die u helpt uw sportieve ambities te realiseren.
De coach maakt een optimaal trainingsplan, binnen de tijd en mogelijkheide die u heeft. De trainingen worden samen geëvalueerd en hij motiveert om uw doel te bereiken.
Trainingsbegeleiding die alleen voor topsporters gereserveerd leek, is nu beschikbaar voor iedereen.
 Zoeken in nieuwsberichten
|
Nederlands
English
Contact
RSS feed
Twitter
Trainen met een doel
Archief
Algemene voorwaarden
Copyright
Privacy